Илсур Метшин: «Без Казанның инклюзив белем бирү өлкәсендә дөнья стандартларына җавап бирүен телибез»

Казан Мэры катнашында «Эфир» каналында «Тема» телетапшыруы стенограммасы.

Алып баручы Дмитрий Аверкиев: Хәерле кич! Айгөл безгә шалтыратулар һәм хәбәрләр белән кушылды, алар бик актив эшлиләр. Традиция буенча, рөхсәт итсәгез, без аларны сезгә тапшырачакбыз.

Айгөл Низаметдинова: Кайберәүләрнең (843)554-22-22 номеры буенча туры эфирга шалтырату мөмкинлеге бар. Хөрмәтле тамашачылар, шалтыратыгыз һәм Илсур Рәис улына сорауларыгызны бирегез.

Д.А.: Илсур Рәис улы, без елга йомгак ясаганчы, Яңа ел алдыннан очрашырбыз һәм киләсе елга планнар турында сөйләшербез, әйтегезче: Сезнең өчен бу ел шәхсән ничек тәмамлана?

Илсур Метшин: Ул гади булмады, шул ук вакытта вакыйгаларга бик бай булды. Без элеккечә үк бөтен дөнья – ил, республика, шәһәр белән коронавируска каршы көрәш алып бардык. Һәм әгәр узган ел, моның белән беренче тапкыр очрашу сәбәпле, барыбыз өчен дә шок булган булса, бу елда исә әлеге шартларга яраклаштык инде. Һәм гомумән, кешенең җайлашу сәләте бик югары, һәм без яшәргә, эшләргә өйрәндек, моның катлаулы, ләкин мөмкин булуын күрдек. Әлбәттә,  җайлашу каршылыкларсыз узмады, беренче чиратта туристлык тармагы, транспорт хуҗалыгы, җәмәгать транспорты зыян күрде, чөнки пассажирлар агымы 25%-тан артыкка кимеде. 30%-тан артык булган вакытлар да булды. Ә QR-кодлар, әлбәттә, вәзгыятьне тагын да катлауландырды. Ләкин бу чара кирәкле, мәҗбүри булды. Мин аны кертү кирәклеген тулысынча аңлыйм.

А.Н.: Илсур Рәис улы, QR-кодлар кертү Казан халкы арасында төрле реакция тудырды, без антиваксерларның урамга чыкканын күрдек. Мэрия янында пикет булды. Сезнең бу кешеләргә карашыгыз нинди?

И.М.: Миндә, антиваксерлардан аермалы буларак, статистика һәм сводка бар – авыручы кешеләр, мәшгульләр һәм, кызганычка каршы, без  югалтканнар саны. Ул ут кебек: кечкенә бала бу утка таба бара, сузыла, ә утка барыбер, ул аны юкка чыгара ала. Биредә дә шулай: кешеләр ил, республика штабы дәрәҗәсендә карарлар кабул иткәндә, аларның саннары, конкрет ситуацияләре бар. Һәм бу хис-кичерешләр түгел, ә барыннан да элек зур сандагы кешеләрнең куркынычсызлыгын тәэмин итү теләге. Әлбәттә, беренче чиратта, бу өлкән буын.

Һәм безнең медикларыбызны тыңлагыз. Аларның да гаиләләре, әниләре, әтиләре, әбиләре, бабалары бар, аларга барыбыздан да авыррак. Авыручы кешеләргә кыен, әмма тыныч вакытта чын геройлар булган медикларга авыррак. Барлык бу чаралар кешеләрнең, халыкның иминлегенә юнәлдерелгән, шуңа күрә моңа аңлау белән генә карарга кирәкми, Кулланучылар хокукларын яклау һәм кеше иминлеге өлкәсендә күзәтчелек федераль хезмәтенең барлык күрсәтмәләрен үтәргә кирәк. Аңлашыла, барысы да туйдырды. Мин битлек киюдән, кулларны юудан, сул кесәдәге спиртовкадан, уң кесәдәге гельдән туйдым. Барыбыз да туйдык, без барыбыз да кешеләр. Әмма уртак тырышлык, гомуми дисциплина белән генә без бу проблеманы, әлеге эпидемияне дөнья, шәһәр, республика масштабында җиңә алачакбыз.

Д.А.: Илсур Рәис улы, Яңа елны Казан нинди нәтиҗәләр белән каршы ала? Бу ел эчендә сез нәрсәне аерып күрсәтер идегез?

И.М.: Бу елның төп нәтиҗәсе – без ел саен горурланырлык һәм  халкыбыз көтеп алган бер генә социаль программаны да кире какмадык. Шуннан башлыйк, без ике яңа мәктәп, 8 яңа балалар бакчасы төзедек, Казанның 120 мең кешесенә кагылышы булган 430 ишегалды территориясе төзекләндерелде. 167 шәһәр һәм бистә урамнарын тәртипкә китердек, капиталь ремонт ясадык. Бу саннар үзләре өчен сөйли.

Төзекләндерү буенча күп эшләр башкарылды: 7-нче номерлы шәһәр хастаханәсе янындагы Акчарлак күле территориясен анда яшәүчеләр өчен дә,  хастаханә пациентлары өчен дә төзекләндердек. Без Казансуны төзекләндерүне дәвам иттек, ике зур объект ясадык – «Урам» паркы, Киров дамбасы һәм Кремль дамбасы янында.

Без метроның икенче тармагын төзүне дәвам итәбез. Һәм авария хәлендәге торакны бетерүне төгәлләп киләбез.

А.Н.: Киң күләмле проектларның берсе – Вознесение тракты. Ел саен хәбәрләр кабул итәбез. Ул халыкны шатландыра, ә икенче яктан, сораулар, борчулар тудыра. Кешеләр Салмачы вакыйгасы кабатланыр дип борчыла: барысы да яңадан бөкеләргә килеп төртеләчәк.

И. М.: Беренчедән, Салмачы ничек барлыкка килде? Якында гына булган авыл хуҗалыгы басуының элеккеге директоры, баянда уйнавы белән таныш адашым Илсур җырлар җырлаган, әкрен генә 10 сутыйлап җир өләшкән. Ни генпланы, ни ниндидер шәһәр төзелеше карарлары да булмаган – кистем, саттым. 25 ел эчендә шәхси йортлардан гаять зур торак массивы үсте. Бүген безнең алда  мәктәп, балалар бакчасын кайда төзергә дигән сораулар тора. Акча булган очракта да, мәктәпләр төзергә урын юк. Юлларның киңәйтү – ул тулы бер проблема.

Вознесение тракты – ул бөтенләй башка. Беренчедән, бу Казанның Генераль планы белән 1969 елда планлаштырылган бишенче очыш магистрале. Анда җир асты җәяүлеләр кичүләре, чишелешләр, әйләнә-тирәдә бөтен кирәкле инфраструктура бар. Без рәсемнәр күрәбез– хәтта алар да тәэсирләндерә. Ул вәзгыятьне, транспорт белән тәэмин ителешне яхшыртачак. Һәм, әлбәттә, планлаштыру проекты бар, тирә-якта бакчалар, мәктәпләр, кирәкле социаль инфраструктура белән торак микрорайоннары барлыкка киләчәк. 40 га –  төзекләндерү һәм яшелләндерү территориясе. Алты полосалы юл, һәр юнәлештә өчәр полоса. Ә аннары: бу мондый периферия элек булган, ә хәзер ул шәһәр үзәгендәге тулы сәнәгать зонасы. Шуңа күрә ышаныгыз миңа – бу искиткеч архитектуралы бик матур микрорайон булачак. Бу казанлылар тормышындагы яңа уңайлылык, иминлек дәрәҗәсе булачак.

Д.А.: Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, машиналар елдан-ел арта бара, һәм Казанга булган юл челтәре нәтиҗәсендә һава җитми. Белгәнебезчә, бу быел эшли башлаган бердәнбер эре проект түгелме?

И.М.: Беренчедән, бу ел республика һәм федераль бюджетлардан бүлеп бирелгән акчалар саны буенча рекордлы ел булды, шул исәптән «Имин һәм сыйфатлы юллар» илкүләм проекты буенча да. Без 15 млрд сумга якын акча алдык. Кайчандыр Универсиада алдыннан без юллар өчен елга 5,5-6 млрд сум акча тотарга хыялландык. Без Зур Казан боҗрасын төзүне дәвам итәбез, узган ел без Җиңү проспектыннан Борисковога юл участогы ачтык, бу-ТАССРның 100 еллыгы хөрмәтенә багышланган магистраль. Һәм инде Мирный, Борисково халкы шәһәргә кадәр барып җитеп, уңайлылыкның бөтенләй башка дәрәҗәсен тоя. Хәзер без эшләрне Тихорецк, Мехчылар урамнарында алып барабыз. Санаулы минутлар эчендә Җиңү проспектыннан Елга портына кадәр барып җитәргә һәм вокзалдан шәһәр үзәгенә эләгергә мөмкин булачак.

Һәм без Горький шоссесында зур эшләр алып барабыз. Анда да интернет-кабул итү бүлмәсенә мөрәҗәгатьләр күп.

А.Н.: Безгә дә язалар, бөкеләргә зарланалар.

И.М.: Чөнки без үсәбез. Мин эшли башлаганда Казанда 135 мең машина бар иде. Бүген исә 460 мең машина! Бу гаиләнең һәр әгъзасы суыткыч сатып алган кебек – аны кая куярга? Шуңа күрә без алгарышлы темплар белән эшлибез.

Универсиададан башлап үткәрелә торган һәр федераль, халыкара проектны тормышка ашыру вакытында без транспорт инфраструктурабызга өлешебезне кертәбез. Һәм һәрхәлдә, без бер урында тормыйбыз кебек, әмма машиналар саны арту артыннан өлгермибез. Шул ук вакытта Горький шоссесы буенча безнең ике юл: беренчесе – без юлның дублерын төзибез.

Д.А.: Ә менә без аны хәзер экранда күрәбез. Чыннан да искиткеч юл.

И.М.: Барлык яңа юллар да үзенчә шәп. Эфир боҗрасыннан алып Барлык диннәр храмына кадәр беренче 6 чакрымны без инде эшләдек. Чираттагы этап – Храмнан алып М7 гә кадәр – без проектлыйбыз, анда кыенлыклар күп. Горький шоссесын 6 полосага кадәр киңәйтәчәкбез. Анда җир асты һәм җир өсте кичүләре, чишелешләр. Якынча проект 22 млрд сум  тәшкил итә, бу да бик зур акчалар. Шуңа да карамастан, бүген Горький шоссесыннан файдаланучылар өчен яңалыклар шундый, без  очыш магистрален проектлауны дәвам итәбез. Горький шоссесында да реконструкция, киңәйтү эшләре  башларга планлаштырабыз.

Д.А.: Реконструкция үз эченә нәрсәне ала? Юл катламын алыштыру гына түгел бит бу...

И.М.: Һәр якка өч полоса, алты полосалы хәрәкәт, күп катлы өч зур чишелеш, юл дәрәҗәсендә өч чишелеш, берничә җир асты җәяүлеләр кичүе, ягъни светофорсыз туктаусыз хәрәкәт итү тәэмин ителгән. Якын арада гамәлгә ашыра башлыйбыз, әмма барысы да мөмкинлекләргә һәм федераль ярдәмгә бәйле булачак.

А.Н.: Илсур Рәис улы, Горький шоссесы дублерын тәмамлау буенча ниндидер якынча сроклар бармы?

И.М.: Без Горький шоссесын проектлый башладык кына әле, проект әзер булгач, алдагы туры эфирда, без планнар, саннар, сроклар турында хәбәр итә алачакбыз.

А.Н.: Юллар турында сөйли башлагач, бу тема кешеләрне барыннан да бигрәк борчый. Зур Казан боҗрасы кайчан йомылачак?

И.М.: Без моңа бик якын. Узган ел без зур өлешне ясадык, Борисковога барып җиттек. Хәзер Тихорецк һәм Мехчылар урамнарында эшлибез. Киләсе елда елга порты белән тоташтырырбыз, һәм санаулы минутлар эчендә Азинодан, Җиңү проспектыннан елга портына һәм автовокзалга кадәр барып җитәчәкбез.

Д.А.: Автомобиль темасын дәвам итәргә тәкъдим итәм. Бүген машиналарга блокираторлар урнаштыру буенча беренче рейд булды, алар, кагыйдә буларак, шәһәр үзәгендә номерларсыз калдырыла.

И.М.: Ә сез нәрсә, төшердегезме?

Д.А.: Әлбәттә, сюжет күрсәттеләр! Казанлылар инициативаны хуплады. Алар кардиналь капма-каршы 2 лагерьга бүленде. Берәүләр әйтә, күптән вакыт иде, ә икенчеләр –түрәләргә акча эшләү өчен чираттагы җимлек, ди.

И.М.: Шәһәр культурасы шул исәптән монда да. Баскыч мәйданчыгында, автобуста, трамвайда, урамда бер-беребезне хөрмәт итмәсәк...

Дөнья безгә кадәр барысын да уйлап тапкан. Нинди җимлек турында сүз барырга мөмкин. Болар акча җыю өчен түгел. Ни өчен без кар чистарту машиналарын сатып алабыз? Чөнки Казанда кар ява. Монда да шул ук хәл. Без бу чикләү чараларын юл буйлап узарга мөмкин булсын өчен кертәбез. Әлегә без кайсы урамнарда түләүле парковка булачагын хәл итмәдек. Статистик мәгълүматлар бар, юлларның үткәрү сәләте без түләүле паркинг керткән урында 15-18%-ка арткан. Шуңа күрә бу гомумән акча, штраф җыю турында түгел. Моны дөнья уйлап тапты, без бары тик дөнья уйлап тапкан нәрсәләрне һәм эшләгәнне кертергә тырышабыз.

Бу паркинглар булган җирдә юл йөрү буенча вәзгыять күпкә җиңелрәк. Норматив база безгә моны кичә эшләргә мөмкинлек бирмәде. Машинада номерсыз йөрергә ярамый иде, ә басып торырга мөмкин иде.

ЮХИДИ хезмәткәрләренә, хокук саклау органнарына рәхмәт.

Шуңа күрә әйдәгез бер-беребезне хөрмәт итик, әйдәгез үз шәһәребезне яратыйк. Интернет киңлекләрендә ниләр генә укымыйсың. Җәмәгать транспорты бар, шәһәрдә альтернатива бар. Безнең позиция бик конкрет, без кешеләрнең башка машина хуҗаларын хөрмәт итүенә ирешәчәкбез. Моны дөнья уйлап тапты, без шул ук автохуҗалар мәнфәгатьләре өчен иң яхшы тәҗрибәләрне кабатлыйбыз.

А.Н.: Быел булган тагын бер яңалыкны – Самосырово янындагы чүп полигонын рекультивацияләүне урап уза алмыйбыз.

И.М.: Ул кемнеңдер исендә калган дип уйламыйм. Азино, Самосырово, Клыков, Царицыно халкыннан тыш.

А.Н.: Казанлылар  кояш полигонында электр станциясен ничек төзергә мөмкин дип кызыксына?

И.М.: Самосыроводагы чүплек 60 ел эчендә 40 км биеклеккә җиткән. Президентыбызга рәхмәт. Рөстәм Нургалиевич белән без 2011 елда ук әлеге иснең Ирек мәйданында сизелүенә игътибар иттек. Хәзер бу матур яшел калкулык, һәм, Аллага шөкер, бу инде тарих.

Тик тагын бер ваемсыз эшмәкәрләр, беренче Президентыбызга әкиятләр сөйләп, миллион тонна чүп җыйдылар. Бу КЭК компаниясе. Бүген без рекультивация белән шөгыльләнәбез. Миллиард сумга якын акча бүленгән. Идел буенда газ чыгару буенча беренче тәҗрибә, электростанция, шуңа күрә бу шактый зур һәм җитди эш. Шул исәптән якын-тирә авылларда һәм безнең шәһәр бистәләрендә, шул ук Самосырово, Клыки, Царицыно, Азинода яшәүчеләр өчен. Икенче яшел калкулык барлыкка киләчәк. Без анда җитди эш башкардык.

Шалтырату: Хәерле кич, Илсур Рәис улы! Ямашев проспектында яшибез, тәрәзә төбендә үк канализация җимерелгән. Ни өчен торгызу эшләре шулай озак бара һәм ни өчен, гомумән, челтәрләрдә өзелүләр шулай еш була?

И.М.: Сорау өчен рәхмәт! Озак, чөнки канализация коллекторында җимереклекне торгызу – бу шундый җитди, бик катлаулы операция. Колекторлар ятмаларының тирәнлеге 5-тән 8 метрга кадәр тәшкил итә. Бер йортта да тормышны туктатырга мөмкин түгел, шул исәптән канализация куллануны да, шуңа күрә канализация агымнары күчерелә, һәм болар барысы да әйләнә-тирәдә троллейбуслар, трамвайлар һәм башкалар йөргәндә эшләнә. Кешеләрне туалетлардан, ванналардан һәм душлардан башка калдырмас өчен, агынты суларны чыгару өчен вакытлы схема төзелә. Гомумән алганда, без – мең еллык шәһәр, һәм бездә әлегә кадәр канализация коллекторлары бар, аларны сугышка кадәр һәм сугыштан соң төзедек, без аларны эксплуатациялибез.

Өстәвенә, без рекламадан юучы матдәләрнең савыт-сабаны, теләсә нинди табаларны, хәтта кыздырылган бәрәңгедән соң да чистартуын беләбез. Һәм менә шулай ук алар челтәрләрне ашыйлар. Шуңа күрә безгә җитди акчалар кирәк. Ә «Водоканал»ның акчасы юк, федераль программалар юк. Советлар Союзы төзегән куәттә яшибез. Кызганычка каршы, ул 30 ел юк, федераль программа да юк. Россиянең барлык шәһәрләрендә дә шундый ук хәл, әмма без эшне дәвам итәбез.

Ямашев проспектындагы авариягә килгәндә, кызганычка каршы, шул исәптән тузган торакны бетерү программасы буенча төзелгән торак үзе дә, анда челтәрләр дә шәптән түгел.

Ләкин кешеләргә бу кызык түгел. Аларга безнең бу аварияләрне бетереп, яңа челтәрләр төзүебез кызык.

Д.А.: Бүген нинди дә булса чишелеш бармы?

И.М: Беренчедән, без барлык федераль проектларда катнашу өчен көрәшәбез. Мәсәлән, биологик чистарту корылмалары – «Водоканал» 6,7 млрд сум күләмендә финанслау алган. Күпмедер вакыттан соң без эчәргә яраклы суны Иделнең үзеннән алганга караганда чистарак итеп кайтарачакбыз. Ягъни менә шундый заманча технологияләр.

Һәм суның чисталыгы гына яхшырмаячак. Бүген без 450 мең кубометр чистартабыз, ә куәте 650 меңгә кадәр артачак. Ягъни 200 мең кубометр – яңа торак микрорайоннарын төзү өчен запас ул.

Д.А.: Әйдәгез тагын бер шалтырату, кешеләр сораулар бирергә тели. Хәерле көн!

Шалтырату: Хәерле кич, Илсур Рәис улы! Минем исемем Алинә. Инвалидлар проблемасына игътибар бирә башлаганнарын беләм. Мин бу теманы шәхси сәбәп буенча күзәтәм, әйтик, 49-нчы номерлы мәктәптә шундый балалар өчен үзәк ачарга теләүләрен ишеттем. Аның кайчан ачылачагын беләсе килә.

И.М: Әйе, соравыгыз өчен рәхмәт сезгә! Чыннан да, 49-нчы номерлы мәктәптә мондый үзәк бүгенге көндә гамәлгә ашырыла. Идея сәламәтлеге проблемалары булган баларның әниләре белән очрашудан соң килде. Узган эшлекле дүшәмбе вакытында гына без район хакимияте башлыгы белән сөйләштек – җиһазлар килә, һәм яңа елдан соң гына без ачылачакбыз.

Безнең планнар – күбрәк. 49-нчы номерлы мәктәп территориясендә без ачык спорт комплексы төзергә җыенабыз. Анда футбол мәйданчыгы да, йөгерү юлы да, тиешле җиһазлар да булачак. Зур планнар. Робототехника түгәрәге үзәк эчендә булачак.

Д.А.: Инклюзивлык – гомумән, бик катлаулы тема.

И.М: Без 5 ел элек кенә бу темага мөрәҗәгать иттек, бүгенге көнгә бу проблема хакында җитди фикер алышабыз. «Ярдәм» үзәгендә яңа спорт комплексы гыйнвар аенда, Казансуның бу өлешендә тапшырылачак. Теге өлешендә, Горкида, без 78-нче номерлы гимназиядә шундый үзәк төзергә җыенабыз.

Тулаем алганда, бу проблеманы без бөтен ил белән уңайлы мохит турында фикер алыша башлау белән хәл итә башладык.

Инклюзив белем бирү проблемасы күпкә киңрәк. Безнең 5300 балабыз бар, шуларның 2 меңе хәзер безнең мәктәпләрдә белем ала. Социализация – ул дистанцион укыту түгел, өйгә укытучы килү түгел. Без мондый балалар өчен 15 спорт комплексы ясадык. Әмма җиһазлардан, бассейннарда, спорт комплексларында, түгәрәкләрдә шөгыльләнү мөмкинлегеннән тыш, зур проблема – педагогик кадрлар әзерләү. Бу киләсе этап, без аңа игътибар итәргә тиеш.

Ә гомумән алганда, без Казанның инклюзив белем бирү планында алга киткән генә түгел, ә дөнья стандартларына җавап бирүен телибез. Әниләр, әти-әниләр, туганнары, ә иң мөһиме, балалар һәм яшүсмерләр, бик мохтаҗ.

Д.А.: Тагын бер тема. Бүген сез «Зооцентр»да булдыгыз...

И.М.: Казан янә беренчеләрдән булып, федераль норматив база булмаган килеш, сукбай йорт хайваннары мәсьәләсен хәл итүне үз өстенә алды.

Бүген мин «Зооцентр»да булдым, анда эшләр ничек баруын карадым, зоояклаучылар белән сөйләштем. Бу хуҗасыз хайваннарны Мэр да, минем урынбасарлар да чыгарып ташламый, ә без, казанлылар, барыбыз бергә. Бу без бергә хәл итәргә теләгән зур тема, аны бергәләп хәл итәргә кирәк.

Бүген, «Зооцентр» да булганда, без тәҗрибәләр күрдек. Кызганычка каршы, этләрне тоту, стерилизацияләү һәм кире шәһәргә җибәрү проблеманы хәл итми. Тагын бер кат әйтәм, норматив база юк, сораулар бик күп. Шуңа күрә без бу юлны үтәрбез, һәм, ышанам, бу өлкәдә дә нәтиҗәләргә ирешербез.

Д.А.: Әйдәгез, бу стереотип белән көрәшик!

И.М.: Һәм бу мажор нотада күңелле әйберләр – Яңа ел турында сөйләшик. Әлбәттә, Яңа ел программасы күпькырлы. Быел без, бөтен кеше дә үзәккә йөрмәсен өчен, 160 чарадан торган программа ясадык. Яңа елның үзәк чыршысы 24-нче декабрьдә ачылачак, мин Сезне чакырам, хөрмәтле казанлылар! Киләсе чыршы шәһәрчекләре якшәмбе, дүшәмбе ачылачак. Гомумән алганда, без бик күп чаралар планлаштырабыз. Кызганычка каршы, кунаклар алай күп түгел. Безнең кунакханәләр 60%-ка гына тулган. Ә гомумән алганда, без яңа ел кәефен тудырырга тырыштык. Балаларыбыз өчен, кунаклар, барысы өчен дә.

Якынлашып килүче яңа ел белән! Яңа ел безгә яңа шатлыклар китерсен! Бер-беребезне саклыйк, ихтирам итик, яратыйк, чөнки бары тик безнең уртак хезмәтебез генә якты киләчәккә илтә ала! Без шәһәребезнең Татарстан Республикасы башкаласы дигән бөек исемгә туры килүен телибез. Һәм аның көннән-көн яхшыра баруы сезнең хезмәтегез, кадерле казанлылар, кадерле ветераннар, һәркайсыгыз үз яшьлеге бәрабәренә үз урынында хезмәт куйган. Шуңа күрә без 2022 елның бәхетле, имин булачагына ышанабыз, һәм без барыбыз да исән-сау һәм сәламәт булачакбыз!

Д.А.: Җылы сүзләрегез өчен рәхмәт!